przerost prostaty, znany również jako łagodny rozrost gruczołu krokowego (ang. benign prostatic hyperplasia, BPH), to powszechna dolegliwość dotykająca mężczyzn wraz z wiekiem. jest to niezłośliwe powiększenie gruczołu krokowego, które może prowadzić do szeregu uciążliwych objawów ze strony układu moczowego. zrozumienie przyczyn, objawów i dostępnych metod leczenia jest kluczowe dla poprawy jakości życia mężczyzn dotkniętych tą przypadłością.

przyczyny i czynniki ryzyka przerostu prostaty

dokładne przyczyny przerostu prostaty nie są w pełni poznane, jednak uważa się, że kluczową rolę odgrywają zmiany hormonalne związane z wiekiem. wraz z upływem lat dochodzi do wzrostu poziomu dihydrotestosteronu (DHT), aktywnego metabolitu testosteronu, który stymuluje wzrost komórek gruczołu krokowego. innym ważnym czynnikiem jest starzenie się organizmu. prawdopodobieństwo wystąpienia przerostu prostaty rośnie wraz z wiekiem, a objawy często pojawiają się po 50. roku życia.

inne czynniki ryzyka obejmują:

• predyspozycje genetyczne: rodzinna historia przerostu prostaty może zwiększać ryzyko wystąpienia choroby.
• styl życia: dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, brak aktywności fizycznej oraz otyłość są uważane za czynniki sprzyjające rozwojowi BPH.
• choroby współistniejące: cukrzyca, choroby serca i wysokie ciśnienie krwi mogą być powiązane z większym ryzykiem przerostu prostaty.

objawy przerostu prostaty: kiedy warto zgłosić się do lekarza?

przerost prostaty objawia się głównie poprzez problemy z oddawaniem moczu, które wynikają z ucisku powiększonego gruczołu krokowego na cewkę moczową. objawy te mogą być łagodne na początku, ale z czasem mogą stać się bardzo uciążliwe.

typowe symptomy to:

• częste oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy (nokturia).
• nagła, silna potrzeba oddania moczu, trudna do powstrzymania.
• słaby strumień moczu, przerywany lub trudności w rozpoczęciu oddawania moczu.
• uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza po wizycie w toalecie.
• kapanie moczu po zakończeniu oddawania moczu.
• wysiłkowe nietrzymanie moczu (choć rzadziej).

w przypadku zaobserwowania tych objawów, szczególnie jeśli nasilają się lub wpływają na codzienne funkcjonowanie, konieczna jest konsultacja z lekarzem urologiem. wczesna diagnoza pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia i zapobieganie potencjalnym powikłaniom, takim jak infekcje dróg moczowych, kamica nerkowa czy uszkodzenie nerek.

diagnostyka przerostu prostaty

diagnoza przerostu prostaty opiera się na kilku kluczowych elementach. lekarz rozpoczyna od wywiadu medycznego, podczas którego pyta o objawy, ich nasilenie oraz historię chorób pacjenta.

następnie przeprowadzane są badania fizykalne, w tym:

• badanie per rectum (badanie palcem przez odbytnicę): pozwala ocenić wielkość, kształt i konsystencję gruczołu krokowego. jest to jedno z podstawowych badań diagnostycznych.
• badanie moczu: służy do wykluczenia infekcji i oceny funkcji nerek.
• badanie krwi: oznaczenie poziomu psa (swoistego antygenu sterczowego) jest ważne w diagnostyce chorób prostaty, choć podwyższony poziom psa nie zawsze oznacza raka – może być również wynikiem stanu zapalnego lub przerostu gruczołu.
• badanie USG: ultrasonografia jamy brzusznej i gruczołu krokowego, często przezodbytnicza (przez odbytnicę), pozwala dokładnie ocenić rozmiar prostaty, stan pęcherza moczowego i ewentualne zaleganie moczu.
• uroflowmetria: badanie oceniające przepływ moczu, jego prędkość i objętość.

metody leczenia przerostu prostaty

leczenie przerostu prostaty zależy od stopnia nasilenia objawów, wielkości gruczołu krokowego oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. istnieje kilka opcji terapeutycznych, od obserwacji po interwencje chirurgiczne.

obserwacja i zmiany w stylu życia

w przypadku łagodnych objawów lekarz może zalecić strategię “obserwuj i czekaj”. obejmuje ona regularne kontrole lekarskie oraz wprowadzenie zmian w stylu życia, takich jak:

• ograniczenie spożycia płynów wieczorem, aby zmniejszyć potrzebę nocnego oddawania moczu.
• unikanie alkoholu i kofeiny, które mogą podrażniać pęcherz.
• regularna aktywność fizyczna.
• unikanie leków pogarszających objawy (np. niektóre leki przeciwhistaminowe i przeciwdepresyjne).

farmakoterapia

dostępne są leki, które skutecznie łagodzą objawy przerostu prostaty:

• alfa-blokery: rozluźniają mięśnie szyi pęcherza i prostaty, ułatwiając przepływ moczu. przykłady to tamsulozyna czy alfuzosyna.
• inhibitory 5-alfa-reduktazy: zmniejszają wielkość prostaty poprzez blokowanie konwersji testosteronu do DHT. przykłady to finasteryd czy dutasteryd. leki te działają wolniej, ale mogą być bardzo skuteczne w dłuższej perspektywie.

metody chirurgiczne

jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, a objawy są nasilone, lekarz może zaproponować leczenie operacyjne. najczęściej wykonywane procedury to:

• transuretralne wycięcie gruczołu krokowego (turp): jest to złoty standard w leczeniu chirurgicznym. polega na usunięciu fragmentów przerośniętej tkanki prostaty przez cewkę moczową przy użyciu specjalnego narzędzia.
• laserowe metody leczenia: techniki takie jak enukleacja gruczołu krokowego laserem holmowym (holep) czy fotoselektywna waporyzacja prostaty (pvp) są alternatywami dla turp, często z mniejszym ryzykiem powikłań i krótszym okresem rekonwalescencji.
• inne techniki: istnieją również inne metody, takie jak przezcewkowa resekcja gruczołu krokowego (tuvrp) czy metody małoinwazyjne, takie jak termoablacja.

wybór odpowiedniej metody leczenia powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem urologiem, który oceni indywidualne potrzeby i stan zdrowia pacjenta. regularne badania profilaktyczne są kluczowe dla wczesnego wykrywania i skutecznego leczenia przerostu prostaty.